Meclise tasarı olarak sunulduğunda, tasarı haliyle kabul edilmesi halinde 7192 sayılı Kanun’un (“Düzenleme”) 6493 Sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun’da (“Kanun”) köklü kabul edilebilecek değişiklikler meydana getireceğini bir önceki medium yazımda paylaşmıştım.
7192 sayılı Kanun 22.11.2019 tarihinde resmi gazete yayınlandı ve 01.01.2020’nin yani 2020 yılının ÖHS’ler (Ödeme Hizmet Sağlayıcısı) için farklı bir yıl olacağının haberini verdi. Peki Düzenleme yalnızca ÖHS’leri mi etkileyecek? “Sadece ödeme aracını çıkaranın iş yerinde, sınırlı bir hizmet sağlayıcı ağında ya da sınırlı bir mal veya hizmet çeşidi için ödeme aracını ihraç eden ile yapılan ticari bir anlaşma çerçevesinde gerçekleştirilen mal veya hizmet alımında kullanılabilen araçlara ilişkin işlemler” ile “ödeme işleminin, gönderen ya da alıcı namına mal veya hizmet pazarlığına ya da alım satımına yetkili olan ticari temsilci aracılığıyla yapılması işlemler”in toplam büyüklük ve etki alanı Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası (“TCMB”) tarafından göz önünde bulundurularak ödeme hizmeti olarak değerlendirilebilecek olması, e-para fonlarının muhafaza edildiği banka hesaplarının TCMB nezdinde bloke zorunluluğunun kaldırılması ÖHS’ler dışında hangi sektörleri etkilemesi bekleniyor?
Kanun’un 12/2. maddesinde ödeme hizmetinin istisna halleri düzenlenmiş, b fıkrasında tanımlanan gönderen ya da alıcı namına mal veya hizmet pazarlığına ya da alım satımına yetkili olan ticari temsilci aracılığıyla gerçekleştirilen ödeme işlemi de bu istisnalar arasında yer almaktaydı. Benzer istisna durumu mehaz Payment Service Directive II ’de (“PSD II) bulunmasına karşın, direktifin gerekçesinde, hem bireysel alıcılar hem de satıcılar namı hesabına aracılık yapan ancak malların veya hizmetlerin satılması ya da alınmasını pazarlık etmek veya bitirmek için gerçek bir marj sağlamayan e-ticaret platformlarının istisna kapsamında sayılmalarına olanak tanıyacağı, bu durumun ise hem tüketiciler için riski arttırdığı hem de ödeme hizmetleri pazarındaki rekabeti rekabeti bozacağı belirtilerek bu istinanın kapsamının yalnızca fonların acentede bulundurulmadığı ve tarafından kontrol edilmediği hallerle sınırlandırılması gerektiği belirtilmiştir. Düzenleme ile TCMB e-ticaret sektöründe pazaryeri modelinde çalışan firmaların işlem hacimlerine göre ödeme hizmeti olarak değerlendirilebilecek ve bu firmaların ÖHS’ler ile çalışması zorunlu hale gelecektir. Tasarıda yer almayan bu düzenlemeye Kanun’da yer verildi.
Düzenleme ile benzer bir husus elektronik parayı ihraç eden kuruluşun sadece kendi mağaza ağında, sadece belirli bir mal veya hizmet grubunun satın alınmasında veya yapılan bir anlaşma sonucunda sadece belirli bir hizmet ağında kullanılabilen ön ödemeli araçlar ile yapılan işlemler için getirilmiştir. Akla ilk gelen geçtiğimiz yıllar içerisinde ciddi bir hacme ulaşan yemek kartları sektörü. Aynı şekilde TCMB yemek kartı firmalarının da toplam büyüklük ve etki alanını göz önünde bulundurarak faaliyetlerini ödeme hizmeti olarak değerlendirebilecek ve bu firmaların ÖHS’ler ile çalışması zorunlu hale gelecektir.
Düzenleme öncesi e-para şirketlerinin koruma hesabının yer aldığı banka tarafından koruma hesabındaki fonun TCMB nezdinde bloke edilme zorunluluğu bulunmaktaydı. Hükmün e-para şirketlerinin gün içi işlemleri için ekstra efor sarfetmelerine sebebiyet vererek sektörü olumsuz etkilemekteydi. Bir diğer yandan bankaların nezdinde bulunan e-para fonlarının değerlendirilmesine üstü kapalı olarak engel teşkil etmekteydi. Bu hükmün kaldırılmasıyla e-para kuruluşlarına rahat bir nefes aldırmakla birlikte e-para koruma hesabı bulunan bankalar açısından da fonun değerlendirilmesine ilişkin engeli de ortadan kaldırmıştır. Bu durum TCMB’nin ikincil düzenlemeleri ve kararları ile daha da netlik kazanacaktır. Fakat yalnızca bankalara bu şekilde değerlendirme izni verilirken diğer ÖHS’lerin risksiz enstrümanlar kullanarak dahi fon üzerinden menfaat elde etmesinin açıkça yasaklanması kavram karmaşasını daha da arttıracaktır.
01.01.2020 itibariyle PSD II’den Ne Kadar Uzakta Olacağız?
- Düzenleme ile ödeme emri başlatma (PIS) ve hesap bilgileri sağlama (AIS) hizmetleri de 01.01.2020 itibariyle ödeme hizmeti olarak değerlendirilecek ve açık bankacılığa önemli bir adım atılmış olacak. Peki bu hizmetlere Kanun’da yer verilmesi bu hizmetlerin tek başına gelişmesini sağlayacak mı? Ödeme hizmeti kullanıcısının izin vermesi tek başına sektörde önemli bir hacme sahip bankaların bu bilgileri paylaşmasını sağlamaya yetecek mi? Düzenlemede net olarak belirtilmemekle birlikte, 14/A-2 maddesi ile TCMB’nin bu paylaşıma ilişkin her türlü usul ve esası belirlemeye yetkili olduğu açıkça belirtilmiştir. Bu bağlamda söz TCMB’de olacak ve ikincil düzenlemeler ile şekillenecek.
- Kanun’da ÖHS’lerin hizmet alanları kısıtlı olmak birlikte bu alanlara ilişkin gösterebilecekleri faaliyetler de bir dizi yasak ile kısıtlanmıştır. Bunların en başında ÖHS’lerin koruma hesaplarındaki fonları basit ve risksiz enstrümanlarla dahi değerlendiremiyor olmaları gelmekte. Bu durumun katı kurallarla dahi olsa sınırlarının çizilerek risksiz bir düzende ilerlemesine müsade edilmemesi ÖHS’ler açısından önemli bir engel olarak varlığını devam ettirmekte.
- Tasarı aşamasında ÖHS’ler tarafından ödeme işlemlerinde mikro kredi verilebilmesinin önünün açılmasına ilişkin taleplere karşın, kredi vermenin yalnızca bankalara has bir yetki olarak kalacağına ilişkin tutum korunmuştur. Esasen bahsi geçen mikro krediler, ÖHS’lerin aracılık ettiği düşük tutarlı ödeme işlemlerine kısa vadeli krediler olup, bunların dahi yalnızca bankalar tarafından verilebileceğine ilişkin kısıtlayıcı yaklaşım sektörün gelişmesinde diğer önemli bir etken olacaktır.
Önemli olarak adledebileceğim eksiklikler bunlar olup, bunlara sebebiyet veren gerekçelerin ortadan kaldırılmasına yönelik çalışmalar mehaz ile aradaki farkı büyük ölçüde ortadan kaldıracaktır.
Ne Zaman ve Nasıl Olacak?
Kanun’daki değişikliklerden Türkiye Ödeme ve Elektronik Para Kuruluşları Birliği’ne ilişkin olanlar 22.05.2020 tarihinde, diğer düzenlemeler ise 01.01.2020 tarihinde yürürlüğe girecek.
Peki yürürlük tarihinden itibaren değişime tanık olacak mıyız? Muhtemelen yeni yılın ilk yarısında yeni ödeme hizmetlerine ilişkin ÖHS’lerin projeleri şekillenecektir. Fakat tüm yetkinin denetleme ve düzenleme yetkisinin BDDK’dan TCMB’ye geçmesi ve TCMB’nin Düzenleme’de ikincil düzenlemeler için yürürlük tarihinden itibaren 1 yıllık süre ön görmesi yeni yılın ikinci yarısının ilk yarısına göre daha hareketli geçeceğine işaret etmekte.
Burada detaylı olarak yer verdiğim düzenlemer dışında Kanun’da meydana gelecek değişikliklere yer verdiğim yazımın da linkini aşağıda paylaşmakta fayda gördüm.